Dział ten postanowiliśmy poświęcić na zebranie podstawowej terminologii obowiązującej w nasiennictwie, opisie instytucji, które mają duży wpływ na standardy w hodowli nasion oraz wszelkie inne informacje, które rozproszone w fachowej literaturze, internecie, katalogach produktowych naszych partnerów znajdą się w jednym miejscu.

Głos europejskiego sektora nasiennego

Euroseeds – wcześniej ESA (Europejskie Stowarzyszenie Nasienne – European Seed Association) zostało założone w listopadzie 2000 r. po zacieśnieniu współpracy między czterema Stowarzyszeniami: COSEMCO (handel nasionami, założony w 1961 r.), ASSOPOMAC (hodowcy ziemniaków, założony w 1964), AMUFOC (produkcja nasion pastewnych, założona w 1970 r.) i COMASSO (hodowcy roślin, założona w 1977 r.). W chwili obecnej reprezentuje interesy osób zajmujących się badaniami, hodowlą, produkcją, wprowadzaniem do obrotu nasion rolniczych, ogrodniczych i ozdobnych gatunków roślin.

Obecnie, Euroseeds ma ponad 35 krajowych stowarzyszeń z państw członkowskich, kilka tysięcy przedsiębiorstw nasiennych, ponad 70 bezpośrednich członków, w tym branże związane z nasionami.

Misją Euroseeds jest angażowanie się w imieniu swoich członków we wszystkich właściwych instytucjach europejskich w celu reprezentowania ich interesów i przyczyniania się do:

1. Sprawiedliwych regulacji europejskiego sektora nasion,
2. Wolności wyboru dla klientów (rolników, hodowców, przemysłu, konsumentów) w dostarczaniu nasion w wyniku innowacyjnych, różnorodnych technologii i metod produkcji
3. Skutecznej ochrony praw własności intelektualnej w odniesieniu do roślin i nasion¹

Międzynarodowe Stowarzyszenie Testowania Nasion

ISTA – Międzynarodowe Stowarzyszenie Testowania Nasion (International Seed Testing Association) – misją Stowarzyszenia jest „Jednolitość oceny jakości nasion na całym świecie”. Stowarzyszenie opracowuje uzgodnione na szczeblu międzynarodowym zasady pobierania i testowania nasion, akredytuje laboratoria, promuje badania, zapewnia szkolenia, a także rozpowszechnia wiedzę z zakresu nauk o nasionach i technologii. Ułatwia to handel nasionami na poziomie krajowym i międzynarodowym, a także przyczynia się do bezpieczeństwa żywności²

ESA opracowała normy określające jakość roślin warzywnych, do których należą: zdolność kiełkowania, czystość odmianowa czy zdrowotność nasion.

Produkcja warzyw stała się wysoce wyspecjalizowaną i intensywną działalnością gospodarczą. W wyniku stale rosnących wymagań jakościowych na rynku warzyw, zarówno producenci warzyw jak i rozsad poszukują coraz lepszej jakości materiałów siewnych.

Zapotrzebowanie na różne formy jakościowe nasion jak również pełna informacja o ich jakości, znacznie zwiększają szansę na uzyskanie wyrównanych wschodów oraz pełnej obsady plantacji.

Nasiona są żywym produktem naturalnym. Powstają często w zmiennych warunkach środowiska, co ma często znaczący wpływ na jakość wyprodukowanego z nich plonu. Często nie jest możliwe udzielenie nabywcy szczegółowej informacji o fizycznych parametrach danej partii nasion. Chcąc spełnić możliwie jak najlepiej wymagania nabywców, firmy nasienne wprowadziły do obrotu kilka kategorii nasion.

Kategorie nasion

Nasiona standardowe (zwykłe, normalne) to nasiona nie poddawane żadnym dodatkowym procesom. Są sprzedawane na wagę lub na sztuki, zależnie od gatunku. Ich jakość odpowiada standardom UE.

Nasiona precyzyjne – są poddawane dodatkowym procesom. Odznaczają się jednolitą wielkością oraz wyrównanym i wysokim kiełkowaniem. Są sprzedawane na sztuki.

Nasiona podkiełkowane (kondycjonowane) – nasiona poddane specjalnemu procesowi uaktywnienia kiełkowania. Charakteryzuje je szybsze i bardzo wyrównane kiełkowanie, szczególnie w mniej sprzyjających warunkach. Sprzedawane są na sztuki.

Nasiona otoczkowane – nasiona poddane procesowi pokrycia różnymi materiałami w celu ich powiększenia i poprawy kształtu, aby umożliwić precyzyjny wysiew. Często do materiałów otoczkujących dodawane są różne substancje np: zaprawy. Nasiona otoczkowane sprzedawane są na sztuki.

Inkrustacja (powlekanie)– polega na dokładnym pokryciu nasion ze wszystkich stron, zwykle cienką warstwą zabarwionej substancji, z zachowaniem oryginalnego kształtu nasion. Mogą być dodane różne, dodatkowe substancje. Nasiona inkrustowane są zwykle zaprawiane fungicydami, a na życzenie również insektycydami z dodatkiem odpowiedniego barwnika informującego o rodzaju użytych zapraw. Nasiona inkrustowane sprzedaje się na wagę lub na sztuki.

Powlekanie klejem – stosuje się najczęściej dla nasion, które wytwarzają podczas siewu dużo kurzu, uniemożliwiającego precyzyjny wysiew. Często dodawany jest również barwnik w celu identyfikacji.

Wybrane parametry nasion

Zdolność kiełkowania – odsetek kiełkujących nasion, oznaczony zgodnie z procedurą ISTA, aktualny w czasie dostawy.

Gradacja rozmiaru nasion– odchylenie rozmiaru (wielkości) nasion w obrębie określonej klasy nasion. Np. marchew 1,6-1,8 mm (odchylenie/gradacja 0,2 mm w rozmiarze nasion); rzodkiewka 2,75-3,00 mm (odchylenie/gradacja 0,25 mm w rozmiarze nasion).

Czystość odmianowa – jest to odsetek roślin w danej partii nasion, odpowiadający opisowi odmiany.

Czystość odmianowa dla nasion precyzyjnych ESA

Zdolność kiełkowania nasion podana przez daną firmę oznacza najniższy wynik próby przeprowadzonej w laboratorium zgodnie z metodyką ISTA dla danej partii.

Przedstawione parametry, nie oznaczają absolutnego minimum dla nasion precyzyjnych. Jeżeli test jakościowy wykonany przez danego dostawcę wykazał niższą jakość jak w poniższej specyfikacji, to dostawca powinien poinformować o tym nabywcę nasion. Celem tej informacji jest umożliwienie odbiorcy dokonania własnej kalkulacji, czy nasiona te spełniają jego wymagania i podjęcia decyzji o ewentualnym zakupie.

Charakterystyka nasion warzyw precyzyjnych i otoczkowanych w oparciu o metody i tolerancję ISTA

Definicje odporności

Wrażliwość/podatność: niezdolność rośliny na atak lub infekcję danego szkodnika lub patogenu.

Odporność całkowita (Immunność): brak podatności na atak lub infekcję danego szkodnika lub patogenu.

Odporność/wytrzymałość: zdolność rośliny do ograniczenia wzrostu i rozwoju szkodnika lub patogenu oraz powodowanych przez nich szkód w porównaniu do odmian wrażliwych w podobnych warunkach środowiska i podobnej presji patogenu lub szkodnika.

Określa się dwa poziomy odporności:

Wysoka odporność (HR): Oznacza zdolność rośliny do ograniczenia w wysokim stopniu wzrostu i rozwoju danego szkodnika lub patogenu, w normalnych warunkach presji w/w, w porównaniu do roślin wrażliwych. Roślina w warunkach bardzo silnej presji szkodnika lub patogenu może wykazać niewielkie objawy uszkodzeń lub infekcji.

Średnia odporność (IR): Oznacza zdolność rośliny do ograniczenia wzrostu i rozwoju danego szkodnika lub patogenu, lecz roślina wykazuje w większym stopniu objawy uszkodzenia lub infekcji niż rośliny wysoce odporne. Roślina o średniej odporności wykazywać będzie nadal mniej widoczne objawy uszkodzeń lub infekcji w porównaniu do roślin wrażliwych, rosnących w tych samych warunkach środowiska i presji szkodnika lub patogenu.

Tolerancja: Oznacza zdolność odmiany do rozwoju w warunkach stresu abiotycznego, bez poważnych konsekwencji dla wzrostu, wyglądu i plonu.

Tabele z kodami odporności roślin znajdują się na osobnej podstronie: Kody odporności roślin

Zalecenia Euroseeds dotyczące zdrowotności nasion

W celu dostarczenia odpowiednio zdrowych nasion warzyw, spełniających wymagania Dyrektywy Rady UE 2002/55/EC, dostawca stosuje różne sposoby zapobiegania i kontroli chorób przenoszonych przez nasiona. Do tych sposobów należą: właściwa ochrona plantacji nasiennych, lustracje plantacji, zaprawianie nasion i inne skuteczne metody dezynfekcji.³

Przypisy

1. https://www.euroseeds.eu
2. https://www.seedtest.org/en/home.html
3. Precision seeds Euroseeds product specifications for vegetable precision seeds, Brussels, 19 January 2011 (Updated 31 July 2019)